Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego, oględziny i otwarcie zwłok przeprowadza się, gdy zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci. Przestępne spowodowanie śmierci to nic innego jak wszelkiego rodzaju spowodowanie śmieci wynikające z czynu zabronionego pod groźbą kary. Problematykę oględzin i otwarcia zwłok reguluje art. 209 KPK, który w § 1 rozróżnia ww. czynności podejmowane wobec zwłok ludzkich.
OGLĘDZINY ZWŁOK
Zagadnienie oględzin zwłok reguluje art. 209 § 2 i 3 KPK. Tak też, oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd, z udziałem biegłego lekarza, w miarę możności z zakresu medycyny sądowej. W wypadkach nie cierpiących zwłoki oględzin dokonuje Policja z obowiązkiem niezwłocznego powiadomienia prokuratora. Są to tzw. oględziny zewnętrzne (inspekcja).
Oględzin zwłok dokonuje się na miejscu ich znalezienia. Do czasu przybycia biegłego oraz prokuratora lub sądu przemieszczać lub poruszać zwłoki można tylko w razie konieczności. Ograniczenie przemieszczania zwłok wynika przede wszystkim z faktu, iż samo ułożenie zwłok ma bardzo istotne znaczenie dla przeprowadzenia oględzin, tj. ustalenia m.in. przyczyny czy czasu zgonu. W doktrynie przyjęło się, iż przemieścić lub poruszać zwłokami możemy np. w przypadku wystąpienia pożaru.
CEL OGLĘDZIN ZWŁOK
Celem oględzin zwłok jest przede wszystkim ustalenie przyczyny zgonu, rodzaju śmierci oraz zjawisk i objawów wskazujących, czy w danym przypadku popełniono przestępstwo, samobójstwo, a może mamy do czynienia z nieszczęśliwym wypadkiem.
OTWARCIE ZWŁOK
Problematykę otwarcia zwłok (inaczej również: sekcji zwłok, autopsji) regulują przepisy następne, tj. m.in. art. 209 § 4 KPK. Otwarcia zwłok, inaczej jak w przypadku oględzin zwłok, dokonuje biegły lekarz, w miarę możności z zakresu medycyny sądowej, w obecności prokuratora albo sądu, czyli tzw. organu zarządzającego. Decyzji o przeprowadzeniu otwarcia zwłok nie może przeciwstawić się żaden inny organ, zmarły przed zgonem czy rodzina zmarłego.
Otwarcie zwłok zarządza sąd lub prokurator. Zarządzenie powyższego następuje w formie postanowienia.
Przebieg oględzin zwłok oraz otwarcia zwłok organ procesowy dokumentuje w protokole. Natomiast biegły sporządza opinię z ww. czynności.
CZY OTWARCIE ZWŁOK TO TEŻ OGLĘDZINY?
W doktrynie możemy spotkać się z twierdzeniem, iż istota otwarcia zwłok przemawia za zaliczeniem ich do oględzin, a dokładnie oględzin wewnętrznych. Celem otwarcia zwłok jest bowiem dokonanie oględzin narządów wewnętrznych ludzkiego ciała i ustalenie przyczyny zgonu. Otwarcie zwłok uważa się za kontynuację oględzin zwłok, tj. obie instytucje trzeba traktować jako ściśle ze sobą powiązane.
