Tymczasowe aresztowanie jest jednym ze środków zapobiegawczych stosowanych wobec podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym lub oskarżonego w postępowaniu jurysdykcyjnym. Z uwagi na dotkliwy i izolacyjny charakter omawianego środka zapobiegawczego, tymczasowe aresztowanie powinno się stosować wówczas, gdy innym środkom zapobiegawczym nie uda się spełnić swojej funkcji.
Środki zapobiegawcze w procesie karnym
Środki zapobiegawcze w procesie karnym możemy podzielić na izolacyjne oraz nieizolacyjne. Izolacyjnym środkiem zapobiegawczym jest oczywiście tymczasowe aresztowanie – przez wielu uważane za najbardziej dotkliwy środek zapobiegawczy. Natomiast nieizolacyjnymi środkami zapobiegawczymi są:
- poręczenia: majątkowe, społeczne, osoby godnej zaufania,
- zakaz okresowego opuszczenia lokalu mieszkalnego,
- dozór Policji,
- nakaz powstrzymywania się od prowadzenia określonej działalności,
- zakaz opuszczania kraju,
- nakaz powstrzymywania się od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów,
- zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu.
Kiedy można zastosować tymczasowe aresztowanie?
Zgodnie z przepisami, tymczasowe aresztowanie stosuje się w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa. Tymczasowe aresztowanie można stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił dane przestępstwo.
Tymczasowe aresztowanie można również zastosować, jeżeli zachodzi:
- uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;
- uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.
Areszt tymczasowy można wyjątkowo zastosować także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
Areszt tymczasowy może być zastosowany wobec osoby, której przedstawiono zarzuty popełnienia przestępstwa!
Kto orzeka o tymczasowym aresztowaniu?
Tymczasowe aresztowanie następuje na mocy postanowienia sądu, niezależnie od tego czy sprawa jest aktualnie na etapie postępowania przygotowawczego czy może postępowania sądowego.
W postępowaniu przygotowawczym tymczasowe aresztowanie stosuje sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się to postępowanie, na wniosek prokuratora. W wypadkach niecierpiących zwłoki postanowić w przedmiocie tymczasowego aresztowania może również inny sąd rejonowy. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy, bez potrzeby składania wniosku przez prokuratora.
Zażalenie w przedmiocie tymczasowego aresztowania
Na postanowienie sądu w przedmiocie stosowania lub niestosowania tymczasowego aresztowania przysługuje zażalenie! Zażalenie można złożyć w terminie 7 dni od ogłoszenia postanowienia. Zażalenie nie podlega opłacie i przysługuje stronom postępowania, tj. oskarżonemu/podejrzanemu, obrońcy oraz prokuratorowi.
Podkreślić należy, iż oskarżony może składać w każdym czasie wniosek o uchylenie lub zmianę tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy.
Czas trwania tymczasowego aresztowania
Tymczasowe aresztowanie trwa przez okres, który wyznaczony jest w postanowieniu sądu. Zgodnie z przepisami, termin ten nie może być dłuższy niż 3 miesiące. Procedura karna przewiduje również możliwość przedłużenia trwania tegoż środka zapobiegawczego, albowiem jeżeli ze względu na szczególne okoliczności sprawy nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego w terminie 3 miesięcy, sąd, na wniosek prokuratora, może przedłużyć tymczasowe aresztowanie na okres, który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy. Natomiast łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.
Podkreślić należy, iż okres przebywania osoby tymczasowo aresztowanej w areszcie zaliczany jest na poczet przyszłej kary.
