Ubezwłasnowolnienie to instytucja prawa cywilnego, która bezpośrednio wpływa na zdolność do czynności prawnych danej osoby. A czym jest zdolność do czynności prawnych? Zdolność do czynności prawnych to zdolność do przyjmowania i składania oświadczeń woli (we własnym imieniu) mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Ubezwłasnowolnienie dotyczy osób, które z różnych powodów nie mogą samodzielnie kierować swoim postępowaniem, celem ochrony interesów tychże osób. Przepisy kodeksu cywilnego wyróżniają, iż ubezwłasnowolnienie może mieć charakter całkowity, bądź częściowy. Czym więc różnią się obie instytucje i w jakich przypadkach są one ustanawiane?
UBEZWŁASNOWOLNIENIE CAŁKOWITE
Ubezwłasnowolniona całkowicie może zostać osoba, która ukończyła 13 lat oraz wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.
Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że ta osoba pozostaje jeszcze pod władzą rodzicielską. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli wzgląd na dobro osoby pozostającej pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie powinien zostać przede wszystkim małżonek, a w przypadku braku małżonka, ojciec lub matka osoby ubezwłasnowolnianej.
Czy powyższe oznacza, że osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może dokonywać żadnych czynności prawnych i składać oświadczeń woli? Nie.
Ubezwłasnowolniony całkowicie ma prawo skutecznie dokonywać drobnych, bieżących spraw życia codziennego, jeżeli nie będą one powodować rażącego pokrzywdzenia ubezwłasnowolnionego. Mowa tu np. o zrobieniu podstawowych zakupów spożywczych czy wyjściu do fryzjera. Inne czynności, wykraczające poza „drobne bieżące sprawy życia codziennego” i dążące do pokrzywdzenia osoby ubezwłasnowolnionej, będą nieważne.
UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE
Ubezwłasnowolnienie częściowe dotyczy osoby pełnoletniej, która może zostać ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. Kurator dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo powoływany jest przez sąd opiekuńczy. Reprezentuje on i zarządza majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo, co do zasady, może decydować o drobnych bieżących sprawach życia codziennego, jak również w ograniczonym stopniu dysponować swoim majątkiem, np. wynagrodzeniem za pracę. W przypadku, gdy ubezwłasnowolniony częściowo chce zaciągnąć zobowiązanie lub rozporządzić swoim prawem, dla ważności tej czynności musi uzyskać zgodę swojego kuratora.
JAK DOKONAĆ UBEZWŁASNOWOLNIENIA DANEJ OSOBY?
Ubezwłasnowolnienia dokonuje się na wniosek, który składamy do właściwego sądu. Pamiętajmy, iż przy składaniu wniosku o ubezwłasnowolnienie danej osoby musimy kierować się dobrem tejże osoby oraz o tym, iż muszą zostać spełnione przesłanki do ubezwłasnowolnienia. Ubezwłasnowolnienie bowiem to ingerencja w prawa i wolności danej osoby, a więc strefa bardzo delikatna i ważna dla każdego człowieka.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:
- małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
- jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
- jej przedstawiciel ustawowy.
GDZIE ZŁOŻYĆ WNIOSEK O UBEZWŁASNOWOLNIENIE?
Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych. Wniosek o ubezwłasnowolnienie składa się w sądzie okręgowym miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek. W braku miejsca zamieszkania właściwy będzie sąd miejsca pobytu.
