Naruszenie dóbr osobistych odnosi się do działań lub zachowań, które naruszają prawa i godność jednostki w sferze jej prywatności, intymności, godności, reputacji lub innych aspektów osobistych. Jest to kategoria prawa cywilnego, która ma na celu ochronę praw jednostki przed szkodami emocjonalnymi, psychicznymi lub materialnymi wynikającymi z takich działań. Z uwagi na fakt, iż każdy z Nas cechuje się odmiennym poziomem wrażliwości i dystansu, przy ocenie danego zachowania pod kątem naruszenia dóbr osobistych najistotniejsza wydaje się obiektywność w ocenie. W dzisiejszym wpisie opowiemy o dobrach osobistych, przykładach ich naruszeń oraz odpowiedzialności za owe naruszenia.
Dobra osobiste człowieka
W doktrynie za dobra osobiste uważa się wartości niemajątkowe związane z osobowością człowieka, czyli jego fizyczną i psychiczną integralność oraz przejawy działalności twórczej, powszechnie uznawane w danym społeczeństwie, wobec czego z zakresu ochrony prawnej zostają wyłączone przypadki błahe, które, pomimo osobiście odczuwanej przykrości przez dotkniętego naruszeniem, nie zasługują w przekonaniu społecznym na ochronę. Podkreśla się ponadto, że dobra osobiste stanowią o indywidualności człowieka i jego pozycji w społeczeństwie, umożliwiając jego samorealizację. Ponadto dobra osobiste reprezentują wartości etyczne – zwłaszcza godność i wolność człowieka.
Ochrona dóbr osobistych jest jedną z podstawowych zasad prawa cywilnego. Art. 23 Kodeksu cywilnego zawiera katalog dóbr osobistych, tj.: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Należy podkreślić, iż jest to katalog otwarty, a więc pod ochroną prawa cywilnego pozostają także inne dobra osobiste człowieka, takie jak np.: życie, stan cywilny, tradycja rodzinna czy duma narodowa.
Ochrona dóbr osobistych
Nie da się ukryć, iż dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną. W przypadku ich naruszenia, przepisy kodeksu cywilnego przewidują odpowiednie środki prawne do zaniechania naruszeń.
Do przesłanek ochrony dóbr osobistych możemy zaliczyć:
- naruszenie lub zagrożenie dobra osobistego,
- bezprawność,
- krzywdę,
- winę.
Odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych
Osoba, której dobra osobiste zostały naruszone przysługują roszczenia niemajątkowe oraz majątkowe. Do roszczeń niemajątkowych możemy zaliczyć:
- roszczenie o zaniechanie,
- roszczenie o usunięcie skutków naruszenia,
Do roszczeń majątkowych możemy zaliczyć:
- zadośćuczynienie,
- zapłatę na cel społeczny,
- odszkodowanie.
Osoba, która dopuściła się naruszenia czyichś dóbr osobistych może liczyć się z powyższymi konsekwencjami.
Przykłady naruszeń dóbr osobistych człowieka
By lepiej zrozumieć temat ochrony dóbr osobistych poniżej przedstawimy Państwu kilka przykładów naruszeń dóbr osobistych. Takimi naruszeniami, oczywiście po spełnieniu przesłanek, będą m.in.:
- pomówienie i zniesławienie, rozpowszechnianie fałszywych informacji lub obraźliwych twierdzeń na temat osoby, które mogą wpłynąć na jej reputację;
- naruszenie prywatności, tj. nielegalne gromadzenie, wykorzystywanie lub ujawnianie informacji prywatnych bez zgody osoby, np. podsłuch telefoniczny, prześladowanie lub publikowanie prywatnych fotografii;
- bezprawne wykorzystanie wizerunku, wykorzystywanie wizerunku osoby bez jej zgody w celach komercyjnych lub innego rodzaju działań;
- ujawnianie tajemnicy zawodowej, ujawnianie poufnych informacji zawodowych bez zgody osoby;
- obraza – publiczne lub prywatne wyrażanie obraźliwych uwag lub komentarzy wobec osoby, które naruszają jej godność;
- przeszkadzanie w życiu osobistym, uporczywe i szkodliwe zachowania, takie jak nękanie, inwigilacja czy prześladowanie, które zakłócają spokój i prywatność osoby;
- utrata dobrej sławy – działania, które prowadzą do znaczącej straty reputacji lub godności osoby w oczach społeczeństwa.
