Dziedziczenie to nie tylko przejęcie majątku po zmarłym – to niekiedy także przejęcie jego zobowiązań finansowych. Spadkobierca może zostać obciążony długami spadkodawcy, a ich wysokość i zakres odpowiedzialności zależy od podjętej decyzji dotyczącej przyjęcia spadku.
W praktyce często pojawiają się pytania: czy trzeba spłacać wszystkie długi zmarłego? Jak nie wpaść w pułapkę finansową przy dziedziczeniu? Odpowiedź nie jest jednoznaczna i wymaga znajomości obowiązujących przepisów Kodeksu cywilnego oraz świadomego wyboru formy przyjęcia spadku.
Czym są długi spadkowe?
Długami spadkowymi nazywamy zobowiązania, które obciążały spadkodawcę w chwili jego śmierci i które „przechodzą” na spadkobierców. Mogą to być m.in.:
- niespłacone kredyty i pożyczki,
- zaległości podatkowe i składki wobec ZUS,
- czynsze i opłaty za mieszkanie,
- niezapłacone rachunki,
- zobowiązania wynikające z umów cywilnoprawnych (np. najmu, sprzedaży),
- koszty pogrzebu w zakresie odpowiadającym zwyczajom przyjętym w danym środowisku.
Nie zalicza się do nich jednak zobowiązań ściśle osobistych, np. obowiązku alimentacyjnego, który wygasa wraz ze śmiercią zobowiązanego.
Formy przyjęcia lub odrzucenia spadku
Polskie prawo przewiduje trzy możliwości zachowania się spadkobiercy:
- Przyjęcie spadku wprost – spadkobierca dziedziczy majątek i długi bez ograniczeń, odpowiada za zobowiązania także swoim własnym majątkiem. To najbardziej ryzykowna opcja.
- Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – obecnie to rozwiązanie domyślne (jeśli spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia w terminie). Odpowiedzialność ogranicza się do wartości aktywów spadku wykazanych w spisie lub wykazie inwentarza.
- Odrzucenie spadku – spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Wówczas powołani do dziedziczenia są dalsi krewni.
Termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania (np. o śmierci spadkodawcy).
Kiedy spadkobierca odpowiada całym majątkiem?
Pełna odpowiedzialność (bez ograniczeń) występuje wyłącznie w sytuacji, gdy spadkobierca złoży oświadczenie o przyjęciu spadku wprost. To oznacza, że jeśli aktywa spadku są niższe niż jego długi, spadkobierca będzie musiał spłacać różnicę z własnego majątku.
Przykład:
Spadkodawca pozostawił samochód wart 30 tys. zł i kredyt na 80 tys. zł.
Jeśli spadkobierca przyjmie spadek wprost, będzie musiał spłacić brakujące 50 tys. zł z własnej kieszeni.
Jeśli przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiada tylko do wysokości wartości aktywów (30 tys. zł).
Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza – bezpieczne rozwiązanie
Po zmianach w prawie z 2015 r. przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza stało się rozwiązaniem domyślnym. Dzięki temu spadkobierca nie ryzykuje, że niespodziewane długi przewyższą wartość majątku, który odziedziczył.
Warunkiem jest jednak sporządzenie wykazu inwentarza (spadkobierca samodzielnie składa dokument w sądzie lub u notariusza) albo spisu inwentarza (sporządzanego przez komornika). To zabezpiecza przed sytuacją, w której wierzyciel mógłby żądać spłaty większej kwoty niż wartość aktywów spadku.
Odrzucenie spadku – kiedy może być najlepszym rozwiązaniem?
Czasem najrozsądniejszym rozwiązaniem jest całkowite odrzucenie spadku – szczególnie gdy wiadomo, że zadłużenie spadkodawcy znacznie przewyższa wartość jego majątku.
Trzeba jednak pamiętać, że po odrzuceniu spadku do dziedziczenia wchodzą dalsi spadkobiercy ustawowi (np. dzieci osoby, która odrzuciła spadek). W takiej sytuacji również one muszą złożyć stosowne oświadczenie. Rodzice mogą złożyć je w imieniu małoletnich dzieci, ale wymaga to wcześniejszej zgody sądu rodzinnego.
Podsumowanie
Spadkobierca może ponosić odpowiedzialność za długi spadkowe, ale jej zakres zależy od tego, jaką decyzję podejmie. Dlatego decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zawsze powinna być poprzedzona analizą sytuacji finansowej spadkodawcy. W razie wątpliwości warto skorzystać z pomocy adwokata, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek i świadomie zabezpieczyć swoje interesy.
Masz pytania dotyczące tego tematu? Zapraszam do kontaktu.
