Dziedziczenie to trudny temat. Choć z pozoru wydaje się korzystne – przecież spadek kojarzy się głównie z majątkiem – to w rzeczywistości niesie ze sobą również ryzyko przejęcia długów zmarłego. Właśnie dlatego decyzja o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku wymaga rozwagi, wiedzy i często – porady prawnej. Jak zatem mądrze postąpić, by nie żałować?
Spadek – co to dokładnie oznacza?
Spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych, które z chwilą śmierci spadkodawcy przechodzą na jego spadkobierców. Może obejmować nieruchomości, pieniądze, pojazdy, ale również zobowiązania – kredyty, pożyczki, niespłacone rachunki. Oznacza to, że dziedzicząc, możemy zyskać… ale i stracić.
Trzy możliwości – jakie mamy opcje?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, spadkobierca ma trzy możliwości:
- Przyjęcie spadku wprost – oznacza pełną odpowiedzialność za ewentualne długi spadkowe. Nie ma tu ograniczenia – spadkobierca odpowiada całym swoim majątkiem.
- Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – to forma ograniczonej odpowiedzialności. Spadkobierca odpowiada za długi tylko do wysokości wartości odziedziczonego majątku.
- Odrzucenie spadku – w praktyce traktowane tak, jakby spadkobierca nigdy nie został powołany do dziedziczenia. Nie dziedziczy ani majątku, ani długów.
Kiedy przyjąć spadek?
Przyjęcie spadku ma sens, gdy:
- spadkodawca pozostawił wyłącznie aktywa (np. mieszkanie, oszczędności, wartościowe przedmioty),
- znamy dokładnie sytuację finansową zmarłego i mamy pewność, że nie zostawił niespłaconych zobowiązań,
- długi nie przekraczają wartości majątku spadkowego (w takim przypadku najbezpieczniej wybrać przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza).
Kiedy lepiej spadek odrzucić?
Odrzucenie spadku to dobry krok, gdy:
- spadkodawca miał liczne długi, które znacząco przekraczają wartość jego majątku,
- nie masz pełnej wiedzy na temat sytuacji finansowej zmarłego, a nie chcesz ryzykować,
- masz możliwość, by spadek przejął inny członek rodziny, np. dziecko, które może odziedziczyć tylko z dobrodziejstwem inwentarza (co od 2015 r. jest formą domyślną dziedziczenia).
Ile masz czasu na decyzję?
Spadkobierca ma 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku (najczęściej – od śmierci spadkodawcy), aby złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Jeśli w tym czasie nie złoży żadnego oświadczenia, spadek zostaje przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza (domyślnie, zgodnie z przepisami).
Oświadczenie można złożyć:
- przed notariuszem,
- w sądzie rejonowym.
A co z dziećmi?
Jeśli spadek miałoby odziedziczyć małoletnie dziecko, decyzję w jego imieniu podejmują rodzice. Jeszcze jakiś czas temu, konieczne było uzyskanie zgody sądu, na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Obecnie już takiej zgody nie trzeba.
Jak podjąć właściwą decyzję?
Najważniejsze jest, by nie działać pochopnie. Przed złożeniem oświadczenia warto:
- sprawdzić, czy zmarły miał zadłużenie – np. w rejestrze BIK, KRD, u komornika,
- jeśli to możliwe, uzyskać dostęp do dokumentów finansowych spadkodawcy,
- skonsultować się z prawnikiem lub notariuszem – szczególnie jeśli spadek wydaje się niejasny lub sporny.
Podsumowanie
Przyjęcie lub odrzucenie spadku to decyzja, która może mieć istotne konsekwencje finansowe. Choć prawo zapewnia ochronę przed automatycznym przejęciem długów, to bez refleksji i odpowiednich działań można się łatwo narazić na poważne kłopoty. Zawsze warto dokładnie przeanalizować sytuację i – jeśli trzeba – skorzystać z pomocy profesjonalisty.
