Zorganizowane grupy przestępcze stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla społeczeństw na całym świecie. Ich złożona struktura, specjalizacja w różnych dziedzinach przestępczości oraz zdolność do szybkiego przystosowania się do zmieniających się warunków sprawiają, że są one trudnym przeciwnikiem dla organów ścigania oraz instytucji państwowych. Warto przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu, aby zrozumieć, jakie są główne cechy zorganizowanych grup przestępczych oraz jakie konsekwencje grożą za udział w ich strukturach.
Zorganizowana grupa przestępcza
W kodeksie karnym nie znajdziemy definicji zorganizowanej grupy przestępczej. By zdefiniować to zagadnienie musimy przeanalizować doktrynę oraz orzecznictwo.
Zorganizowaną grupę przestępczą tworzą co najmniej trzy osoby, których celem jest popełnienie określonych przestępstw lub też ogólnie popełnianie przestępstw o luźnym związku, m.in. bez stałych ról, w każdym razie określenie ról poszczególnych członków musi charakteryzować się wyższym stopniem konkretyzacji niż przy zwykłym współsprawstwie Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 20.01.2016 r. z dnia wskazuje, że „Zorganizowana grupa przestępcza musi składać się z co najmniej trzech osób. Nie oznacza to jednak, że za przestępstwo określone w art. 258 § 1 k.k. muszą być skazane co najmniej trzy osoby. Możliwe jest skazanie nawet jednej osoby, jeżeli ustalone zostało, że wypełniła ona znamiona przestępstwa określonego w tym przepisie. Inni członkowie zorganizowanej grupy mogą zostać skazani w innym postępowaniu (także przed sądem innego kraju), ale nie jest to niezbędne”.
Pełen katalog cech zorganizowanej grupy przestępczej przedstawił Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 14.06.2017 r.: „zorganizowana grupa przestępcza to ugrupowanie składające się z co najmniej 3 osób, posiadające trwałą strukturę pionową (z wyodrębnionym ośrodkiem decyzyjnym) albo poziomą (bez wyodrębnionego ośrodka decyzyjnego), wykazujące odrębności od zasad przyjętych w danym społeczeństwie i nie identyfikujące się z nimi, o więziach psychologicznych łączących poszczególne jednostki, świadomie zmierzające do realizacji zamierzonego celu jakim jest popełnienie czynu zabronionego” (M. Mozgawa [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2024, art. 258).
Udział w zorganizowanej grupie przestępczej
Zgodnie z kodeksem karnym, w Polsce karalny jest udział w zorganizowanej grupie przestępczej, tj. uczestniczenie, przynależność do struktur. Nie jest konieczne popełnianie jakichkolwiek innych czynów zabronionych w ramach działania grupy.
Karalność udziału w zorganizowanej grupie przestępczej
Zgodnie z art. 258 § 1 Kodeksu karnego kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 258 § 2 KK wyróżnia typ kwalifikowany przestępstwa udziału w zorganizowanej grupie przestępczej, tj.: Jeżeli grupa albo związek mają charakter zbrojny albo mają na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Kierowanie i zakładanie zorganizowanych grup przestępczych
Za kierowanie grupą przestępczą, Kodeks karny przewiduje kary surowsze, tj.:
- kto grupę albo związek, w tym mające charakter zbrojny, zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15 oraz
- kto grupę albo związek mające na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym zakłada lub taką grupą lub związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20.
Podsumowanie
Zorganizowane grupy przestępcze stanowią poważne zagrożenie dla społeczeństwa, działając w sposób zorganizowany i skuteczny w realizacji swoich nielegalnych celów. Zrozumienie charakterystyki tych grup jest kluczowe dla zapobiegania i zwalczania przestępczości zorganizowanej oraz utrzymania bezpieczeństwa publicznego. Dlatego też walka z tym zjawiskiem wymaga współpracy różnych organów ścigania oraz skutecznych strategii prewencyjnych i represyjnych.
Stan prawny: maj 2024 r.
Fot.: unsplash.com
